Viết là một kỹ năng mà cũng vừa là một hành thử thách bản thân của chính chúng ta. Sau nhiều năm viết lách, kết bạn với nhiều blogger và cả newbie thì mình nhận ra một điều thú vị: nhiều người SỢ VIẾT.

Cái sợ viết ở đây không phải là những dòng chữ viết trên mạng xã hội. Thậm chí họ viết rất hăng say và cuốn hút trên Facebook, Threads chỉ để bày tỏ những suy nghĩ của họ. Tuy nhiên, cái mình nói đến chính là viết văn bản trong các bài khóa luận, bài văn, email hoặc những bài viết về quảng cáo sản phẩm, dịch vụ.

Họ đã quá quen với văn phong ngẫu hứng khi viết trên mạng nhưng khi được giao để trình bày văn bản, báo cáo thực thì họ ngay lập tức cảm thấy lo lắng. Càng sợ, họ càng ít viết, và kỹ năng viết chỉ tệ đi thêm. Nó tạo thành một vòng luẩn quẩn mà ai cũng có thể rơi vào.

Nhưng đây là điểm mình muốn nhấn mạnh: viết không phải là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc trong thế giới Content ngày nay. Nhất là khi AI xuất hiện thì việc bạn có điểm nhấn riêng trong văn viết sẽ giúp bạn có chỗ đứng trong nghề hơn.

Thậm chí, mình có thể nói rằng viết là kỹ năng im lặng mà ít ai nhận ra tầm quan trọng của nó cả. Trong khi mọi người tập trung vào kỹ năng nói, presentation hay thuyết trình, họ quên mất rằng viết lại là kỹ năng có thể ảnh hưởng sâu sắc hơn, lâu dài hơn và quyết định hơn đến sự nghiệp của họ.

Tại sao viết lại quan trọng?

Văn Viết và văn Nói tưởng chừng là 2 khái niệm độc lập, nhưng theo mình thì 2 khái niệm này có tính phụ thuộc và bổ trợ cho nhau lắm nhé.

Có thể là bạn nói chuyện rất hay, tự tin, thuyết phục được ai cũng nghe. Bạn có khả năng thuyết trình tốt, có thể làm mọi người cười và ghi nhớ lời bạn nói. Nhưng sau đó thì sao? Bạn gửi cho đối tác một email marketing có nội dung lủng củng hay một tin nhắn sai chính tả tè le xem. Khách hàng sẽ ngay lập tức hoài nghi về trình độ chuyên nghiệp của bạn.

Văn viết sẽ thể hiện cái tôi bên trong của mỗi người một cách rõ nét nhất. Những người hướng nội, giao tiếp không giỏi thì không đồng nghĩa họ viết tệ đâu. Họ sẽ dùng con chữ để thể hiện suy nghĩ và hành động của họ. Và thường thì mình thấy là những nhà văn trẻ, những nhà thơ nổi tiếng đa phần là không giỏi khi thuyết trình, giao tiếp bên ngoài.

Viết phản ánh rất nhiều thứ, bao gồm kiến thức, kinh nghiệm, thậm chí cả tính cách của mỗi người.

• Một đơn xin học bổng chi chít lỗi sai sẽ không bao giờ được nhìn nhận bởi các trường đại học hàng đầu.
• Một báo cáo được viết lộn xộn sẽ làm mất niềm tin nơi khách hàng.
• Một email chuyên nghiệp được viết tốt, ngược lại có thể mở ra những cơ hội trong đàm phán và sự nghiệp của bạn.

Viết không chỉ quan trọng cho sự nghiệp mà nó còn là cách để bạn kết nối sâu hơn với mọi người. Những người hướng nội nhất cũng có thể làm được điều này qua những dòng chữ được sắp xếp một cách tinh tế.

Bạn không cần phải nói chuyện nhiều đâu, không cần phải tham dự mọi buổi networking, không cần phải là tâm điểm của mọi cuộc trò chuyện. Bạn chỉ cần viết tốt, viết thật và viết có giá trị.

Mình từng là một ứng viên bị bỏ qua trong những buổi phỏng vấn nhóm. Không phải vì kỹ năng kém, mà vì mình không nổi bật, không phải người nói nhiều hoặc hùa theo mọi người. Trong những buổi họp, mình nghe nhiều hơn nói, và luôn có cảm giác các đồng nghiệp coi nhẹ ý kiến của mình.

Có nhiều lần mình ngồi trong cuộc họp, có ý kiến hay nhưng không dám nói ra, không phải vì sợ sai, mà vì sợ nó sẽ bị bỏ qua hoặc không được xem trọng.

Cho đến khi mình nhận ra: thay vì cố gắng nói ra trong cuộc họp, tại sao mình không viết lại nó?

Mình bắt đầu thực hành một thói quen đơn giản, sau mỗi cuộc họp quan trọng, mình ngồi xuống và viết một email tóm tắt những điểm chính, những góc nhìn của riêng mình, những đề xuất cụ thể. Email đó không dài, chỉ vài đoạn, nhưng được viết cẩn thận. Mình nhớ lần đầu tiên, mình viết:

Cách tiếp cận này thay đổi mọi thứ. Người quản lý của mình bắt đầu chú ý hơn tới mình. Các đồng nghiệp bắt đầu yêu cầu ý kiến của mình. Những ý tưởng mà mình không dám nói ra trong phòng họp giờ đây được xem xét một cách nghiêm túc, vì nó được viết tốt, được trình bày rõ ràng. Ngay cả việc sếp yêu cầu các nhân viên làm file báo cáo công việc để xem xét mẫu phù hợp nhất để làm chung. Kết quả là sếp đã chọn file mẫu báo cáo công việc của mình vì nó gọn gàng, trình bày đẹp và đủ các thông tin để báo cáo tiến độ trong công việc. Đây chính là kết quả mà mình được cấp trên ưu ái chỉ từ việc viết tốt đó thôi. Sau này nhớ lại, mình vẫn tự cảm ơn chính bản thân mình khi đó đã cố gắng hết sức thế nào.

Không chỉ vậy, mình còn tham gia vào các dự án lớn hơn vì những email đó. Sếp mình nhận ra rằng những ý kiến viết của mình đáng giá, và họ bắt đầu giao cho mình những nhiệm vụ quan trọng hơn. Mọi thứ thay đổi chỉ vì mình sẵn sàng viết lại những điều mình không dám nói.

Đó là sức mạnh thực sự của viết. Nó không che giấu bạn, mà nó giúp bạn được thấy nhìn đúng. Nó cho phép bạn thể hiện giá trị của mình theo cách mà mọi người không thể bỏ qua được.

Viết là cách để những người hướng nội, những người suy nghĩ sâu, những người không phải kiểu “nói nhiều” vẫn có thể để lại ấn tượng nơi người đọc.

Viết chưa tốt thì làm sao?

Tiêu đề này mình để là “viết chưa tốt” sẽ thiết thực hơn nếu ghi là “viết không tốt“. Đơn giản là không phải ai cũng đều viết tốt và cũng không ai là viết không được tốt cả.

Có một bạn từng nhắn tin tâm sự trên Facebook với mình là

“Em rất muốn viết blog nhưng viết không tốt, chắc là em không có năng khiếu”.

Èo ơi, mình đã gạt phăng cái quan điểm này của em ấy ngay từ dòng đầu tiên rồi. Đây là một cái cớ đổ lỗi cho năng khiếu viết. Năng khiếu nó chỉ là một phần nhỏ, nhưng luyện tập mới là tất cả. Mình có thể nói chắc chắn điều này vì chính mình đã trải qua.

Mình từng chia sẻ trên blog Tuấn Kỷ Nguyên này là xuất phát điểm của mình không phải dân chuyên Văn, mình chỉ là dân chuyên Toán thôi. Mọi con số đối với mình như một trật tự có quy cũ rõ ràng, và thời đi học mình thích môn Toán hơn môn Văn là thế.

Nhưng công việc sau này ít nhiều phải dính dáng tới viết content nên dù không thích Văn cũng phải luyện tập từ đầu.

Khi bắt tay vào lập blog, mình phải viết nháp, gửi cho bạn bè xem và chỉnh sửa. Bản sửa toàn chi chít lỗi sai, những lỗi mà mình xấu hổ nhất khi nhìn thấy. Buồn, thất vọng, cảm giác như mình không viết nổi, như mình đã lãng phí quá nhiều năm.

Có lúc mình nghĩ là mình có đủ kỹ năng để duy trì viết blog nữa hay không?

Những suy nghĩ tiêu cực đó cứ vùng vẫy trong đầu mình. Nhưng mình không chịu từ bỏ.

Mình luyện viết hàng ngày, viết một câu rồi viết một đoạn văn dài hơn, cứ thế luyện tập liên tục mỗi ngày.

Viết là kỹ năng do luyện tập mà nó, không phải đến từ năng khiếu. Mình học được rằng viết suy cho cùng cũng chỉ là một kỹ năng. Và kỹ năng luôn có thể học được nếu bạn sẵn sàng bắt tay vào làm và kiên trì với nó.

Do đó, mình luôn khuyến khích các bạn trẻ đừng hạn chế bản thân bởi quan điểm viết đến từ Năng khiếu. Hãy viết. Hãy viết mỗi ngày, dù bạn cảm thấy kỹ năng của mình thấp đến mức nào.

Viết hay đến từ viết đúng

Mình chưa bao giờ tưởng mình sẽ làm công việc viết lách như hiện nay. Ngày cứ lặp lại trong vòng lặp của đọc và viết.

Lạ lẽ là, mình không hề nghĩ mình viết hay. Hồi nhỏ, gia đình bảo mình giỏi toán mà dốt văn. Diễn tả bất cứ điều gì cũng như một cơn ác mộng. Kết quả là điểm văn cứ kém kém. Lớn lên, mình chẳng có tham vọng nào trong nhân văn hay nghệ thuật. Tới năm 25 tuổi, mình mới tỉnh ngộ rằng mình đã phớt lờ một cả vùng kiến thức của con người.

Ngoài công việc chính, mình còn làm những công việc tình nguyện với các tổ chức khác, cũng toàn đọc và viết. Ngay cả khi viết blog cá nhân này suốt hơn 2 năm qua, mình vẫn đọc, viết, chia sẻ những kiến thức quanh mình.

Nhìn lại thì 90% sức não của mình trong nhiều năm qua đã dành cho đọc-viết. Điều này nói lên một sự mất cân bằng nghiêm trọng. Hai năm bị COVID-19 càng làm tình hình tồi tệ hơn khi gần như toàn bộ công việc đều Work from home cả.

Phải thừa nhận rằng những gì mình viết thường mang tính logic và khô khan, khó tiếp cận những bạn trẻ đã quen với lối văn phong trên mạn xã hội.

Khi viết về Digital Marketing hay các vấn đề cuộc sống, mình đã cố tránh xúc cảm, chỉ quan tâm đến từ ngữ, chứng cứ và lập luận. Cách viết này mặc dù mình cho là đúng, nhưng lại khó để nhiều người tiếp cận. Người Việt Nam thích cảm tính, nên số người đọc bài mình có lẽ không nhiều lắm.

Mấy hôm nay mình cũng suy nghĩ nhiều về viết. Sau nhiều năm, mình nhận ra là viết không khó. Nhưng viết để lôi cuốn, ngắn gọn, trau chuốt, lại sinh ra suy tư và tác động ở người đọc thì mới là một nghệ thuật hoàn toàn khác. Kiến thức chỉ là nền tảng. Cái khó là chuyển tải ý tưởng chính xác, tạo ra sự gợi mở cho bạn đọc.

Mình bắt đầu thay đổi từ khi nhận ra rằng “ít mà nhiều” (less is more) mới là chìa khoá. Thay vì viết một bài dài 2000 từ với 10 ý tưởng nộn lộn vào nhau, mình chọn viết một bài ngắn 800 từ nhưng chỉ tập trung vào 1-2 ý tưởng cốt lõi. Thay vì dùng từ học thuật, mình dùng từ đơn giản nhưng chính xác. Thay vì viết câu dài thượt, mình viết câu ngắn, viết một đoạn rõ ràng.

Khi mình bắt đầu viết theo cách này, mọi thứ thay đổi. Người đọc bắt đầu phản hồi. Bài viết bắt đầu tạo tác động. Mình nhận ra rằng viết hay không phải vì bạn viết được nhiều hay viết những điều sâu sắc, mà vì bạn viết một cách ĐÚNG, đúng từ, đúng câu, đúng ý tưởng, cho đúng độc giả.

Điều thứ hai là viết không chỉ để thông tin, mà để kết nối. Viết đúng có nghĩa là bạn hiểu độc giả của mình, bạn biết họ cần gì, họ sợ gì, họ muốn hiểu điều gì. Bạn không chỉ ném thông tin ra, mà bạn kể một câu chuyện, bạn tạo một trải nghiệm khi đọc.

Nhiều năm viết, mình cũng bắt đầu thử nghiệm những cách viết khác nhau. Có lúc mình viết những bài dài, sâu sắc với lý thuyết và bằng chứng. Có lúc mình viết những bài ngắn, cá nhân, chia sẻ cảm xúc. Có lúc mình viết theo cách thẳng thắn, không sợ bị phán xét. Và mình phát hiện ra rằng, không có một cách viết “đúng” duy nhất mà có cách viết “đúng” cho từng bối cảnh, từng độc giả, từng ý tưởng.

Vậy nhưng, tất cả những cách viết khác nhau đều có chung một nguyên tắc: viết phải đúng với bản thân bạn trước, rồi mới đúng với độc giả. Bạn không thể giả vờ, bạn không thể nói dối. Người đọc sẽ tự cảm nhận được sự chân thật qua từng dòng chữ của bạn.

Nếu bạn viết vì tiền, vì danh vọng, vì muốn viral, thì người đọc sẽ biết ngay. Nhưng nếu bạn viết vì bạn thực sự muốn nói gì đó, vì bạn muốn chia sẻ, vì bạn muốn giúp ai đó, thì bài viết sẽ có một sức mạnh khác.

Chính vì vậy, mình nghĩ rằng để viết hay, bạn cần phải:

Thứ nhất, viết ĐÚNG — Chọn đúng từ, xây dựng đúng câu, truyền tải đúng ý. Đó là sự chính xác. Không có chỗ cho sự mơ hồ, sự đánh vần sai, sự logic lệch lạc.

Thứ hai, viết NGẮN — Không nhất thiết phải viết bài dài mới hay. Hãy nói những gì bạn cần nói, rồi dừng lại. Mỗi câu phải có ý nghĩa, mỗi đoạn phải có lý do tồn tại.

Thứ ba, viết CHÂN THẬT — Đừng giả vờ, đừng nói dối, đừng tìm cách che giấu bản thân. Chính sự thật đó mới tạo nên sự kết nối.

Khi cả ba yếu tố này gặp nhau, bạn sẽ viết hay—không phải vì câu chữ hoa lệ hay kiến thức sâu rộng, mà vì bạn viết đúng.

Làm sao để viết tốt hơn?

Nếu bạn muốn cải thiện khả năng viết của mình, bạn cần phải viết, học và đọc mỗi ngày. Dù bạn viết sách, viết blog, email, chú thích trên Instagram hay viết quảng cáo, bạn đều là nhà văn.

Mình sẽ gợi ý những kinh nghiệm nhỏ để chia sẻ cùng các bạn.

1. Tập nói cũng quan trọng như tập viết

Chúng đều là ngôn ngữ, nhưng được chia sẻ dưới dạng khác nhau. Dĩ nhiên quá nhiều không bao giờ là tốt nên bạn hãy tập từ từ từng chút một. Thời gian đầu có thể quay video mình nói một chủ đề nào đó. Đừng ngại đúng sai, vấp váp. Vì rồi chính bạn sẽ ngồi nghe lại để kiểm tra sự trau chuốt của chính mình.

2. Viết là bản năng nhưng có khả năng phát triển thành kỹ năng nếu được luyện tập thành thói quen mỗi ngày

Giống như đến giờ ăn chúng ta sẽ có cảm giác đói, việc viết lách cũng vậy. Nếu sáng ngủ dậy và các bạn đặt đúng khung giờ để viết, chẳng cần biết là viết gì. Bạn có thể thử tìm và ứng dụng “morning pages” để tập cho bản thân mình dần quen với việc này. Rồi tự khắc cơ thể sẽ “đòi được viết” trong thời gian sau này.

Thuật ngữ “morning pages” chỉ là một cách gọi, như mình thì quen viết buổi sáng hơn vì thời điểm buổi sáng não bộ linh hoạt nhất trong ngày.

3. Học và đọc thường xuyên

Đừng cố gắng ép mình làm giàu vốn từ bằng việc đọc những trang sách dày cộm đầy thuật ngữ. Rất nhiều blogger, nhà văn hiện nay họ có những cộng đồng riêng, rất nhiều bạn sử dụng ngôn từ thú vị, lại còn được học thêm slang nữa.

Ngoài ra có thể thử tìm các khóa dạy về việc viết, trả phí hoặc free đều có nè.

Sau cùng thì mình chỉ khuyên là bạn hãy học xây dựng blog đi, viết blog là cách tốt nhất để luyện viết tốt hơn. Đây cũng là công việc mà mình đã và đang làm mỗi ngày, điển hình là blog Tuankynguyen này.

Kết lại bài viết

Nói về chủ đề VIẾT thì có nói đến trăm bài cũng không đủ. Nếu bạn đang ngại viết, hãy nhớ là khả năng viết không phải là năng khiếu gì cao siêu đâu, mà nó là kỹ năng mà bạn luyện tập mỗi ngày.

Viết đúng hơn viết nhiều. Viết ngắn hơn viết dài. Viết chân thật hơn viết đẹp. Mỗi bài viết là một bước tiến chắc chắn nhất cho sự nghiệp của chính chúng ta. Viết không phải để kiếm sống nhanh chóng, mà để xây dựng một sức ảnh hưởng lâu dài. Nói chung là bạn cứ thoải mái vấn đề này nhé, thời gian sẽ trả lời cho mọi cố gắng của bạn mà.

Bạn có cảm thấy bài blog này hữu ích chứ? Hãy chia sẻ nó cho những người bạn đang ngại viết để họ được nghe những lời này từ mình.

*Mình rất cảm ơn nếu bạn ủng hộ cho Tuấn Kỷ Nguyên để blog có thể tiếp tục hoạt động phi lợi nhuận.

Cảm ơn bạn đã theo dõi.